‘WHEN THEY SEE US’

Από την : Ευαγγελία Παπαδοπούλου

Όταν ξεκίνησα να βλέπω την πολύ πρόσφατη σειρά «When They See Us» του Netflix, δεν γνώριζα ότι η μίνι-σειρά των τεσσάρων επεισοδίων που παρακολουθούσα ήταν η πραγματική ιστορία πέντε εφήβων που κατηγορήθηκαν το 1989 για το αποτρόπαιο έγκλημα του βιασμού, του ξυλοδαρμού και της απόπειρας ανθρωποκτονίας-μεταξύ άλλων εγκλημάτων- της jogger Trisha Meili στο Central Park της Νέας Υόρκης. Όταν προς το τέλος του «Part 4» παρουσιάστηκαν στο κοινό οι σημερινές ζωές των «πέντε του Central Park» όπως πλέον έχουν χαρακτηριστεί , εξεπλάγην.

Η όλη σειρά παρουσιάζει σε μέσες άκρες το αμερικανικό σύστημα ποινικής δικαιοσύνης και τις προκατειλημμένες τεχνικές και μεθόδους ανάκρισης των κατηγορουμένων-εκ των οποίων οι τέσσερις ήταν αφρικανικής ενώ ο πέμπτος ήταν λατινικής καταγωγής- , τα συμπεράσματα των οποίων είναι αυτά που οδήγησαν αυθαιρέτως στην ενοχή τους και στην επιβολή μέτρων ασφαλείας και ποινών φυλάκισης και κάθειρξης. Ας πάρουμε, όμως τα πράγματα από την αρχή…

PART I

Οι πέντε πρωταγωνιστές είναι οι εξής: Yusef Salaam(15 ετών), Kevin Richardson(14 ετών), Raymond Santana(14 ετών), Antron McCray(15 ετών) και ο μεγαλύτερος Korey Wise(16 ετών). Οι πέντε έφηβοι χωρίς να γνωρίζονται μεταξύ τους, πέραν του Yusef και του Korey, κατέληξαν με τον έναν ή τον άλλον τρόπο μαζί με άλλους συνομηλίκους τους στο Central Park για να «ξεσαλώσουν» (wilding όπως αναφέρεται στην σειρά). Στο ξεσάλωμα αυτό, προκλήθηκαν ορισμένες επιθέσεις εναντίον ποδηλατών, άλλων joggers και περαστικών . Όταν βρέθηκε η 29χρονη λευκή jogger ευγενούς οικογενείας και κύκλου κακοποιημένη σεξουαλικά σε κωματώδη κατάσταση-ας σημειωθεί ότι η ίδια μέχρι και σήμερα δεν θυμάται τίποτα από την επίθεση της- οι πέντε έφηβοι που είχαν βγει για «χαβαλέ» εκείνη την νύχτα λόγω χρώματος(;), λόγω καταγωγής(;), λόγω του γεγονότος ότι προέρχονταν από φτωχογειτονιές(;), ήταν πασιφανώς η εύκολη λύση, ο εύκολος στόχος, ο εύκολος ύποπτος και τελικά ένοχος.

Ήδη από την αρχή του πρώτου επεισοδίου, η εισαγγελέας Linda Feirstein από τις καταθέσεις των παιδιών καταλήγει στο βέβαιο συμπέρασμα ότι «Δεν είναι μάρτυρες. Είναι ύποπτοι.»,  επιμένει να τα αποκαλεί «ζώα» και ως εισαγγελέας καθοδηγεί όλη την ομάδα της προκειμένου να καταδικαστεί όχι ο πραγματικός ένοχος αλλά ο εύκολος στόχος. Εκείνη που μοχθεί για την αποκατάσταση της προσβολής της τιμής του θύματος, είναι η ίδια που προβαίνει στην προσβολή της τιμής άλλων προσώπων που απλά παρευρέθηκαν στον ίδιο χώρο με το θύμα.  Το λάθος ξεκινάει από την στιγμή που χωρίς να υπάρχει ακόμη ενδελεχής έλεγχος και έρευνα και σύγκριση γεγονότων, η ίδια λόγω πεποιθήσεων προκαταλαμβάνει και προδικάζει την υπόθεση προβαίνοντας σε χαρακτηρισμούς και αποδόσεις ευθυνών. Από την άλλη, η προκατάληψη και η διάθεση απόδοσης ενοχής στα πρόσωπα των πέντε αγοριών φαίνεται και από το σημείο που οι τρεις ανακριτές μόλις μαθαίνουν ότι η μητέρα του ενός κατηγορουμένου αποχώρησε από το τμήμα αναφέρουν «Χιονίζει; Γιατί νιώθω ότι ήρθαν Χριστούγεννα»ﹾακόμη μεγαλύτερη ευκολία για την παραπλάνηση του παιδιού και την χειραγώγηση της διαδικασίας χωρίς την παρουσία των κηδεμόνων τους.

Καθ’όλη την διάρκεια του πρώτου επεισοδίου παρακολουθούμε τις ανακρίσεις των πέντε εφήβων στις οποίες επικρατούν παραπλανητικές ερωτήσεις, παρουσίαση ψευδών πληροφοριών (οι ανακριτές αναφέρουν ότι ο Ρέιμοντ λ.χ. κατέθεσε ότι ο Κέβιν βίασε την γυναίκα ενώ τα παιδιά δεν γνωρίζονταν καν μεταξύ τους), βία, ψευδείς υποσχέσεις ότι οι ανακρινόμενοι θα επιστρέψουν σπίτι τους αν καταθέσουν αυτά που τους «δασκαλεύουν», προσβολές με σκοπό την εκμαίευση μίας κατάθεσης η οποία ήταν αποτέλεσμα μίας πολύωρης και εξουθενωτικής ανάκρισης χωρίς φαγητό ή ύπνο. Ας σημειωθεί ότι οι ανακρίσεις κατά παράβασιν του Νόμου έγιναν άνευ παρουσίας των γονέων(περίπτωση Ριτσαρντσον) ή οι αστυνομικοί εκμεταλλευόμενοι την άγνοια-απειρία των γονέων πρότειναν την αποχώρηση τους για την διευκόλυνση της διαδικασίας (όπως συνέβη στην περίπτωση του Σαντάνα). Οι ίδιοι οι γονείς πίεσαν τα παιδιά να ομολογήσουν το έγκλημα(περίπτωση Μακκρει), προκειμένου να γλιτώσουν μπλεξίματα με τις Αρχέςﹾτα οποία ήδη είχαν αρχίσει…

PART II

Στο δεύτερο επεισόδιο παρακολουθούμε τις χωριστές δίκες των πέντε κατηγορούμενων. Λαμβάνοντας υπόψιν την σειρά, οι χωριστές δίκες επρόκειτο για μία επιλογή που ωφελούσε την δικηγόρο του θύματος Elizabeth Lederer καθώς με αυτόν τον τρόπο δεν θα προβάλλονταν τόσο έντονα οι αντιφατικές καταθέσεις των κατηγορουμένων και θα διευκολυνόταν περισσότερο το «κόψιμο» κάποιων σημείων από τις κασέτες μαγνητοφώνησης αλλά και τους συνηγόρους των κατηγορουμένων καθώς με αυτόν τον τρόπο δεν θα παρουσιάζονταν σαν «αγέλη λύκων», επικίνδυνη για την Πολιτεία. Έτσι, οι δίκες χωρίστηκαν σε αυτές των Μακρέι, Σαλάαμ και Σαντάνα και των Ριτσαρντσον και Γουάιζ.

Εξ’ αρχής κανείς θα μπορούσε να κρίνει ότι ήδη είχαν εξαχθεί συμπεράσματα και είχε προδιαγεγραφεί η δικαστική απόφαση, αν λάβουμε υπόψιν ότι η υπόθεση ανατέθηκε στο Παράρτημα 59 του Ανωτάτου Δικαστηρίου της Νέας Υόρκης(Το Δικαστήριο του Γκάλιγκαν όπως αποκαλείται στην σειρά), όπου οι Δικαστές καθορίζονται από την Πολιτεία και όχι τυχαίως.

Παρά το γεγονός ότι το DNA που βρέθηκε στο σώμα της Πατρίσια Μάιλι αλλά και στην κάλτσα που βρέθηκε κοντά στον τόπο του εγκλήματος δεν ταυτίστηκε με το DNA κανενός από τους κατηγορουμένους, παρά το γεγονός ότι το DNA στον τράχηλο του θύματος ήταν ελλιπές έτσι ώστε να μπορεί να γίνει ταύτιση και να είναι δυνατή η ενοχοποίηση των κατηγορουμένων ( στον ΕλΠοινΚ ισχύει η αρχή in dubio pro reo σύμφωνα με την οποία οποιαδήποτε αμφιβολία είναι υπέρ του κατηγορουμένου και δεν λειτουργεί εναντίον του όπως εν προκειμένω ) , παρά το γεγονός ότι όλα τα αποδεικτικά στοιχεία αποδείκνυαν την αθωότητα και όχι την ενοχή, βασιζόμενο μόνο στις χειραγωγημένες βιντεοσκοπημένες καταθέσεις των υπόπτων, το Δικαστήριο έκρινε τους πέντε ενόχους.

 

PART III

Στο τρίτο επεισόδιο βλέπουμε πλέον τις συνθήκες κράτησης των τεσσάρων από τους πέντε πια ενόχους, καθώς και μέρος της μετά της απελευθέρωσης τους ζωής. Στους τέσσερις επιβλήθηκαν-όπως ισχύει στην ελληνική έννομη τάξη- ως μέτρο ασφαλείας λόγω της ηλικίας τους η κράτηση σε αναμορφωτικό κέντρο ανηλίκων(οι οποίοι ενηλικιώθηκαν σε φυλακές ενηλίκων) ενώ στον 16χρονο Κόρι Γουάιζ λόγω ακριβώς της ηλικιάς του η ποινή ήταν η φυλάκιση σε φυλακές ενηλίκων. Για 13,5 χρόνια. Ήταν στην πραγματικότητα, όπως λέει και ο ίδιος, τέσσερις συν ένας και έπρεπε η διάκριση αυτή να προβληθεί στους θεατές καθώς οι περιπτώσεις τους εκ των πραγμάτων δεν ήταν ίδιες.

Οι εφιάλτες που βλέπουν στον ύπνο τους δεν μένουν μόνο εκεί αλλά παίρνουν σάρκα και οστά. Το αίσθημα ότι η κοινή γνώμη τους μισεί για ένα έγκλημα που δεν έχουν διαπράξει αλλά και το ότι το μίσος αυτό διατηρείται και πυροδοτείται ακόμη περισσότερο μετά την επιστροφή τους εκεί που άνηκαν πάντα, τρέφει κι άλλο τους εφιάλτες. Προσπαθούν για την επανένταξη τους, ο Richardson, ο Salaam και ο Santana ήδη έχουν συμμετάσχει σε κάποια μαθήματα κατά την διάρκεια της κράτησης τους στα κέντρα κράτησης ανηλίκων, το στίγμα όμως παραμένει αναλλοίωτο, σε σημείο που ο Santana συγκεκριμένα να οδηγείται σε έκνομες συμπεριφορές, στην διακίνηση ναρκωτικών για την επιβίωση με αποτέλεσμα την επιστροφή του στο μέρος που τον οδήγησε σε αυτές τις παράνομες συμπεριφορές αδίκως.

Μέσα στην αδιάλειπτη αυτή μοναξιά και απομόνωση που νιώθουν οι πέντε πρωταγωνιστές, βλέπουμε τις οικογένειες τους να είναι φύλακες άγγελοι και φρουροί, ανεπηρέαστες από την πικρόχολη ειδησεογραφία και φήμη που περιβάλλει τους πέντε.

Από τα αγόρια όμως αυτά, παρά την τόση αγάπη των γονιών και των αδελφών τους, αρπάχτηκε η ηλικία τους, αρπάχτηκαν τα παιδικά όνειρα, αρπάχτηκε η αθωότητα. Και μετά την απελευθέρωση; Ξένοι στην φυλακή μέχρι τώρα, ξένοι πλέον και στην πόλη.

PART IV

KOREY WISE. Αρκεί κάποιος όχι μόνο να δει το τέταρτο μέρος της σειράς για να αντιληφθεί ότι η ιστορία του 16χρονου κατηγορουμένου και τελικά ενόχου διαφέρει και διακρίνεται από των υπολοίπων, αλλά και να παρακολουθήσει την συνέντευξη της Oprah Winfrey(Όταν μας βλέπουν τώρα)με προσκεκλημένους τους ηθοποιούς, την δημιουργό της σειράς αλλά και τους πέντε άδικα καταδικασμένους, και κυρίως την απάντηση του Wise όταν ερωτήθη πώς ένιωσε όταν είδε το αφιερωμένο σε εκείνον επεισόδιο : «Ήταν σαν μεταθανάτια ζωή, ήταν σαν αληθινή ποίηση, ήταν σαν να γνωρίστηκα με τον πόνο μου. Ουάου.»

Το πιο τραγικό της περίπτωσης του Wise ήταν ότι ο ίδιος δεν είχε συμπεριληφθεί καν στην λίστα των μαρτύρων ή των υπόπτων αλλά συνόδεψε τον φίλο του Salaam για να του συμπαρασταθεί στο τμήμα. Λόγω του γεγονότος όμως ότι οι καταθέσεις των τεσσάρων βασικών υπόπτων δεν «βόλευε» την υπεράσπιση του θύματος, (Feirstein και Lederer), ο Wise ήταν ο συνδετικός κρίκος και ο ευκολότερος στόχος. Ήταν ο μόνος, επίσης, που όπως φαίνεται και από την μαγνητοσκοπημένη κασέτα (που κυκλοφορεί και στο διαδίκτυο όπως και οι υπόλοιπες) που ομολόγησε τον βιασμό και ισχυρίστηκε πως πρόκειται για την πιο ακραία πράξη που έχει διαπράξει ποτέ και δεν είναι πρόθυμος να προβεί σε τέτοιο έγκλημα ποτέ ξανά- μία ομολογία που αποτέλεσε αποτέλεσμα ψυχολογικής και σωματικής βίας και απατηλών υποσχέσεων ότι ο τρόπος αυτός θα οδηγήσει στην απελευθέρωση του και στην επιστροφή στο σπίτι του ﹾγεγονός που συνέβη μετά από 13,5 χρόνια και αυτό όχι λόγω «εκπλήρωσης των υποσχέσεων» εκ μέρους της Αστυνομίας.

Μετά από σειρά εξευτελιστικών, βίαιων και απάνθρωπων συνθηκών και καταστάσεων που βίωσε επί χρόνια ο Wise που θα ήταν τόσο πενιχρό να περιγραφούν σε ένα άρθρο, κάποιος τον «αγάπησε» -όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο ίδιος ο Wise ότι του είπε η μητέρα του- όχι μόνο τον ίδιο αλλά και τους πέντε . Το 2002 μετά την ομολογία του Matias Reyes ο οποίος είχε καταδικαστεί ήδη ισόβια για άλλα αποτρόπαια εγκλήματα, το DNA του ταυτίστηκε με εκείνο που είχε βρεθεί στον τόπο του εγκλήματος. Το καλοκαίρι του 1989 ο Reyes είχε βιάσει τέσσερις άλλες γυναίκες, σκοτώνοντας μία εξ αυτών και συνελήφθη επ’ αυτοφώρω κατά την διάρκεια ληστείας πέμπτης γυναίκας. Αγγίζει τα όρια του κωμικού η στάση της Feirstein, η οποία τουλάχιστον στην σειρά, είναι πεπεισμένη-ή μάλλον θέλει να δείχνει πεπεισμένη- ότι ο Reyes δεν είναι ο δράστης αλλά άλλος ένας δράστης από την «αγέλη των λύκων». Τελικά, αποδείχθηκε ότι οι πέντε του Central Park  ουδεμία σχέση με το έγκλημα που διαπράχθηκε δεν είχαν και ότι ήταν αθώοι εξ’αρχής. Τα 40 εκ. που έλαβαν ως αποζημίωση από το κράτος-χωρίς ποτέ να υπάρχει κάποιου είδους απολογία σε αυτούς ή στις οικογένειες τους- δεν θα καταφέρουν ποτέ να εκπληρώσουν τα κενά χρόνια της κράτησης σε χώρους που έννοιες όπως η αθωότητα θέση δεν έχουν: «Τα λεφτά δεν μπορούν να φέρουν πίσω τον χρόνο που χάσαμε, υπάρχουν αόρατες πληγές που δεν μπορούν να σβηστούν ποτέ»

Στην μνήμη μας, οι πέντε αυτοί ήρωες δεν θα πρέπει να χαραχθούν ως «οι πέντε του Central Park» -παρά τις τόσες φορές που ίσως εσφαλμένα επανέλαβα- καθώς (όπως και η δημιουργός της σειράς Άβα Ντουβερνάι αναφέρει) πρόκειται για έναν τίτλο που τους αποδόθηκε από τον Τύπο, προβάλλοντας τους ήδη πριν οποιαδήποτε δικαστική απόφαση ως ενόχους. Ο Richardson, ο Salaam, ο McCray, ο Santana και ο Wise κρίθηκαν όχι με βάση αποδείξεις, όχι με βάση τον Νόμο, όχι με βάση την αλήθεια, αλλά με βάση την προκατάληψη του ποινικού αμερικανικού συστήματος και των λειτουργών του, που ενώ είχαν την εξουσία, αποφάσισαν αντί να την αξιοποιήσουν, να την καταχραστούν κλείνοντας τα μάτια, without seeing them.

Εν κατακλείδι, αν δεν πειστήκατε για το πόσο με συνεπήρε το «When They See Us», δεν έχω παρά να πω ότι είναι μία μικρή σειρά, τεσσάρων μόνο ωρών που όμως αποτελεί πηγή πληροφοριών αλλά και διδαγμάτων.

Υγ Ο Πρόεδρος των Η.Π.Α. Donald Trump την εποχή της δίκης προέβαινε σε δηλώσεις και έγραφε σε σπουδαίες εφημερίδες της εποχής επιμένοντας στην θανατική ποινή – όχι των ίδιων των πέντε κατηγορουμένων όπως ισχυρίστηκε μετά την πληθώρα κατηγοριών εις βάρος του- αλλά σε οποιονδήποτε διαπράττει τέτοιας απαξίας εγκλήματα, εννοώντας όμως και τους πέντε. Μέχρι και το 2016 πιστεύει στην ενοχή αυτών των παιδιών, αφού όπως λέει… το ομολόγησαν. Σε αυτές τις περιπτώσεις εύκολα καταρρίπτεται η πεποίθηση για το ότι η Δικαιοσύνη πρέπει να είναι τυφλή. Μάλλον πρέπει τελικά να έχει τα μάτια της ορθάνοιχτα. Και να συνεχίζει να τα έχει ειδικά όταν στην εξουσία υπάρχουν και κυριαρχούν τέτοιοι τυφλοπόντικες.

Πηγές:1) https://www.kathimerini.gr/1028121/gallery/periodiko-k/good-life/oi-pente-toy-sentral-park

2) https://en.wikipedia.org/wiki/Central_Park_jogger_case

3) https://www.bbc.com/news/newsbeat-48609693

4)https://people.com/crime/the-central-park-five-where-they-are-now/?slide=7072029#7072029